Patomechanizm jest to mechanizm ( sposób) powstawania zaburzenia. Wyjaśnia się go poprzez analizę czynników patogennych z punktu widzenia ich zależności, związków znaczeniowych i przyczynowo – skutkowych.

Patomechanizm dysleksji nie jest w pełni poznany. Pierwotnie przyczyny dysleksji – etiologia powodują skutki, które stanowią bezpośrednie przyczyny dysleksji rozwojowej. Są to zaburzenia funkcji centralnego układu nerwowego o charakterze paracjonalnym, występuje w obszarze procesów poznawczych, motoryki i integracji tych funkcji.

Przyjmuje się, że należy raczej mówić o patomechanizmach dysleksji, ponieważ różne konfiguracje dysfunkcji leżą u podstaw specyficznych trudności w czytaniu i pisaniu, odmienne u różnych dzieci. Jak wynika z definicji dysleksji, główną rolę w patomechaniźmie dysleksji rozwojowej odgrywają:

• Zaburzenia percepcji wzrokowej (analizy i syntezy wzrokowej),
• Zaburzenia sprawności motorycznej,
• Zaburzenia procesu mowy,
• Zaburzenia interakcji percepcyjni – motorycznej.

Poglądy na temat patomechanizmu dysleksji rozwojowej zmieniały się w historii badań nad dysleksją. Można wyróżnić trzy podstawowe nurty badań : neuropsychologiczny, psycholingwistyczny i socjolingwistyczny.

Przedstawiciele neuropsychologicznego podejścia w badaniach nad dysleksją zajmują się funkcjonowaniem analizatorów : wzrokowego, słuchowego i kinestetyczno – ruchowego oraz procesami integracji percepcyjno – motorycznej leżącej u podstaw czytania i pisania. W latach 40 – 60 badano głównie paracjonalne opóźnienia funkcji percepcyjnych i motorycznych jako wyraz zaburzeń funkcjonowania analizatorów : wzrokowego, słuchowego i kinestetyczno – ruchowego, warunkujących trudności w czytaniu i pisaniu. Do przedstawicieli tej „psychomotorycznej koncepcji” należeli w Stanach Zjednoczonych współpracownicy S. Ortona, N. C. Kephart, w Polsce zaś H. Spionek i jej szkoła.

W latach 60 uwaga badaczy zwróciła się w kierunku integracji funkcji percepcyjno – motorycznych (funkcji spostrzegania: wzrokowego i słuchowego). Do przedstawicieli tego kierunku należą H. Birch i L. Belmont, E. Koppitz, M. Monroe.

W Polsce problem ten podjęła Marta Bogdanowicz, prowadząc badania nad rozwojem integracji ni jej rolą w patomechaniźmie dysleksji wybranymi z literatury i opracowanymi przez siebie metodami diagnostycznymi. Badacze reprezentujący nurt psycholingwistyki uważają, że czytanie i pisanie stanowi twórczy akt językowy i dlatego starają się ustalić związek miedzy kompetencją lingwistyczną, a trudnościami w czytaniu i pisaniu.

Zdaniem A. Maurer… istota trudności napotykanych przez większość dzieci i w niektórych przypadkach nie przezwyciężonych do kresu dorosłości, związana jest z zaburzeniami procesu przetwarzania fonologicznego.